Giriş
Anayasamızın 17/1 maddesinde "Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir." ve 56/1.3. maddesinde "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürülmesini sağlamakla yükümlüdür" denilmekte olup aynı maddenin ikinci fıkrasında da tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kimsenin vücut bütünlüğüne dokunulamayacağı belirtilmiştir.
Kısırlaştırma (sterilizasyon) işlemi; tarihsel süreçte toplum düzeni, gelecek nesillerin manipülasyonu gibi amaçlar ile istemli ve istemsiz şekillerde uygulanmak üzere karşımıza çıkmış olup modern hukuk çerçevesinde işbu işlem nüfus planlaması ve sağlığın korunması amaçları ile tıbbi zorunluluk durumları haricinde rızaya dayalı olarak uygulanan vücut bütünlüğüne yapılan bir müdahaledir.
Kısırlaştırma (Sterilizasyon) Tanımı
Sterilizasyon, diğer adıyla kısırlaştırma, erkek ya da kadında, ameliyat yolu ile üreme yeteneğinin ortadan kaldırılması anlamına gelmektedir. Bu ameliyatta; kişinin cinsel yaşamı en ufak bir biçimde etkilenmeksizin, sadece üreme işlevi ortadan kaldırılmaktadır.
Önemli Ayrımlar:
- Kısırlaştırma: Sadece üreme yeteneği ortadan kaldırılır, cinsel yetenek korunur
- Hadım (Kastrasyon): Testisler veya yumurtalıklar alınır, cinsel yetenek de ortadan kalkar
- Vazektomi: Erkeklerde meni kanalı ameliyatı
- Tüp Ligasyonu: Kadınlarda tüplerin bağlanması
İstemli ve İstemsiz Kısırlaştırma
İstemli Kısırlaştırma
Hukuka ve etik kurallara uygun tıbbî müdahalenin gerçekleşmesi için gerekli şartlar:
- Hastanın aydınlatılmış olması
- Reşit olması
- Evli ise eşinin rızası
İstemsiz Kısırlaştırma
Kişilerin rızaları dışında zorla yapılan kısırlaştırma uygulamaları. Hukuk sistemimizde sadece istemli kısırlaştırmaya müsaade edilmiş olup, istemsiz kısırlaştırma işlemleri cezai yaptırımlara bağlanmıştır.
TCK Madde 101 - Kısırlaştırma
(1) Bir erkek veya kadını rızası olmaksızın kısırlaştıran kimse, üç yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fiil, kısırlaştırma işlemi yapma yetkisi olmayan bir kimse tarafından yapılırsa, ceza üçte bir oranında artırılır.
(2) Rızaya dayalı olsa bile, kısırlaştırma fiilinin yetkili olmayan bir kişi tarafından işlenmesi hâlinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Hukukumuz Çerçevesinde Kısırlaştırma Operasyonu
Kişinin vücut bütünlüğüne müdahale yetkisinin tanındığı meslek grubu içerisinde bulunan hekimler, gerek etik ve deontoloji gerekse Sağlık Hukuku alanında, uzmanlık alanları ile ilgili hukuksal bilgiye sahip olmak ve hukuka uygun tıbbi uygulama yapmak durumundadırlar.
Hekim Sorumluluğu:
- Aydınlatma Yükümlülüğü: Hastanın operasyon hakkında tam bilgilendirilmesi
- Rıza Alınması: Yazılı ve aydınlatılmış rıza formunun alınması
- Uzmanlık: İlgili alanda uzman hekim tarafından yapılması
- Kayıt Tutma: Operasyon kayıtlarının düzenli tutulması
Hukuka Uygunluk Koşulları:
- Hastanın reşit olması
- Evli ise eşinin yazılı rızası
- Hastanın aydınlatılmış olması
- Uzman hekim tarafından yapılması
- Uygun sağlık kuruluşunda gerçekleştirilmesi
Yasal Yaptırımlar:
- Rızasız yapılan işlemler için hapis cezası
- Yetkisiz kişilerce yapılan işlemler için ceza
- Hekim sorumluluğu ve tazminat yükümlülüğü
- Meslekten men cezası
Önemli Not
Kısırlaştırma operasyonu, kişinin vücut bütünlüğüne yapılan kalıcı bir müdahale olduğu için, tüm hukuki koşulların eksiksiz yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu konuda hukuki danışmanlık almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.